Το ότι ο πληθυσμός της χώρας τα τελευταία έτη μειώνεται, είναι ένα ευρέως γνωστό και ιδιαίτερα κρίσιμο ζήτημα.
Τούτο το άρθρο βέβαια, έρχεται να εμπλουτίσει την εν λόγω συζήτηση και να απαντήσει στα εξής ερωτήματα:
- Ποιες περιοχές και ποιοι Δήμοι της χώρας δέχονται τις σημαντικότερες μειώσεις πληθυσμού;
- Υπάρχουν διαφορές, στην «αποτύπωση» της «δημογραφικής συμπεριφοράς» των αστικών κέντρων, των πρωτευουσών των περιφερειακών ενοτήτων και των Δήμων της Ελληνικής επαρχίας;
- Ακολουθεί διαφορετικά «δημογραφικά μονοπάτια», η νησιωτική Ελλάδα από την ηπειρωτική χώρα;
Φυσικά, όλα αυτά τα ερωτήματα τα απαντά η επιστήμη της Ανθρωπογεωγραφίας με τα κατάλληλα εργαλεία οπτικοποίησης των δεδομένων που μας δίνει η επιστήμη της Θεματικής Χαρτογραφίας.
Έτσι, με τα πρώτα δημοσιευμένα αποτελέσματα του μόνιμου πληθυσμού της χώρας κατά την τελευταία απογραφή (2021) από την Ελληνική Στατιστική Αρχή δημιουργήθηκε ο ακόλουθος χάρτης.
Με μια πρώτη ματιά, ο χάρτης αποδεικνύει ότι το σύνολο σχεδόν την ηπειρωτικής χώρας βάφεται μπλε, πράγμα που αποδεικνύει -όχι κάποιες πολιτικές προτιμήσεις- αλλά τις σημαντικές μειώσεις πληθυσμού στην ηπειρωτική ραχοκοκαλιά της Ελλάδας. Συνήθως οι χαρτογράφοι επιλέγουν ψυχρά χρώματα όπως το μπλε, για να αποτυπώνουν τις μειώσεις γεωγραφικών φαινομένων όπως ο πληθυσμός.
Η νησιωτική Ελλάδα επίσης, δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί ως μία ζώνη με ενιαία κοινή συμπεριφορά, αφού το νότιο Αιγαίο και η Κρήτη ακολουθούν ένα θετικό ισοζύγιο με σχετικές αυξήσεις του πληθυσμού (κόκκινες αποχρώσεις, επιλογή θερμού χρώματος) έναντι του Βόρειου Αιγαίου και του Ιουνίου Πελάγους όπου παρουσιάζεται μια πιο στάσιμη εικόνα (κίτρινο ουδέτερο χρώμα).
Η δυναμική της μείωσης του πληθυσμού της χώρας φαίνεται ξεκάθαρα και από την διαγραμματική αποτύπωση της κατανομής των Δήμων στο διάγραμμα που ακολουθεί στην συνέχεια.
Συγκεκριμένα, οι Δήμοι με την μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση του πληθυσμού τους, άνω του -20% είναι οι ακόλουθοι 19:
Πίνακας 1: Δήμοι με την μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση πληθυσμού.
Δήμος | 2011 | 2021 | Μεταβολή | Μεταβολή (%) |
ΔΗΜΟΣ ΝΕΑΣ ΖΙΧΝΗΣ | 12397 | 8267 | -4130 | -33.31 |
ΔΗΜΟΣ ΚΑΤΩ ΝΕΥΡΟΚΟΠΙΟΥ | 7860 | 5323 | -2537 | -32.28 |
ΔΗΜΟΣ ΘΕΡΜΟΥ | 8242 | 5712 | -2530 | -30.70 |
ΔΗΜΟΣ ΠΑΡΑΝΕΣΤΙΟΥ | 3901 | 2843 | -1058 | -27.12 |
ΔΗΜΟΣ ΔΩΔΩΝΗΣ | 9693 | 7199 | -2494 | -25.73 |
ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΑΣ | 21145 | 15713 | -5432 | -25.69 |
ΔΗΜΟΣ ΟΙΧΑΛΙΑΣ | 11228 | 8504 | -2724 | -24.26 |
ΔΗΜΟΣ ΠΩΓΩΝΙΟΥ | 8960 | 6848 | -2112 | -23.57 |
ΔΗΜΟΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ – ΕΛΑΤΕΙΑΣ | 10922 | 8376 | -2546 | -23.31 |
ΔΗΜΟΣ ΠΡΕΣΠΩΝ | 1560 | 1211 | -349 | -22.37 |
ΔΗΜΟΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ | 9182 | 7168 | -2014 | -21.93 |
ΔΗΜΟΣ ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ | 10109 | 7915 | -2194 | -21.70 |
ΔΗΜΟΣ ΣΟΥΦΛΙΟΥ | 14941 | 11709 | -3232 | -21.63 |
ΔΗΜΟΣ ΖΑΓΟΡΑΣ – ΜΟΥΡΕΣΙΟΥ | 5809 | 4562 | -1247 | -21.47 |
ΔΗΜΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΠΑ | 14664 | 11585 | -3079 | -21.00 |
ΔΗΜΟΣ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ | 32121 | 25459 | -6662 | -20.74 |
ΔΗΜΟΣ ΑΝΔΡΙΤΣΑΙΝΑΣ – ΚΡΕΣΤΕΝΩΝ | 14109 | 11200 | -2909 | -20.62 |
ΔΗΜΟΣ ΔΟΜΟΚΟΥ | 11495 | 9159 | -2336 | -20.32 |
ΔΗΜΟΣ ΒΙΑΝΝΟΥ | 5563 | 4436 | -1127 | -20.26 |
Πρόκειται δηλαδή για μικρούς κυρίως Δήμους με εξαίρεση τον «μεσαίο» Δήμο Ελασσόνας που από 32.121 κάτοικους το 2011 βρέθηκε στους 25.459 κάτοικους καταγράφοντας μείωση πάνω από 20%. Η εικόνα όμως αποδεικνύει ότι οι μικροί Δήμοι της ηπειρωτικής χώρας εξαφανίζονται από τον χάρτη εντείνοντας την ανάγκη για σχεδιασμό όχι μόνο δυναμικών αλλά και επειγόντων δραστικών πολιτικών που τόσο πολύ έχουμε ανάγκη σαν χώρα. Απόδειξη αυτού, το ότι οι Δήμοι Νέας Ζίχνης, Κάτω Νευροκοπίου και Θέρμου απώλεσαν έναν στους τρεις κατοίκους τους.
Ενώ αν δούμε τους απόλυτους αριθμούς μείωσης πληθυσμού, πάνω από 5.000 δημότες έχασαν οι ακόλουθοι 9 μεγάλοι Δήμοι:
Πίνακας 2: Δήμοι με την μεγαλύτερη απόλυτη μείωση πληθυσμού.
Δήμος | 2011 | 22021 | Μείωση | Μείωση (%) |
ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ | 664046 | 643452 | -20594 | -3.10 |
ΔΗΜΟΣ ΛΑΜΙΕΩΝ | 75315 | 66657 | -8658 | -11.50 |
ΔΗΜΟΣ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ | 32121 | 25459 | -6662 | -20.74 |
ΔΗΜΟΣ ΚΙΛΚΙΣ | 51926 | 45308 | -6618 | -12.75 |
ΔΗΜΟΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ | 139981 | 133630 | -6351 | -4.54 |
ΔΗΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ | 325182 | 319045 | -6137 | -1.89 |
ΔΗΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ | 63122 | 57039 | -6083 | -9.64 |
ΔΗΜΟΣ ΟΡΕΣΤΙΑΔΑΣ | 37695 | 31686 | -6009 | -15.94 |
ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΑΣ | 21145 | 15713 | -5432 | -25.69 |
Ενώ στον αντίποδα οι Δήμοι που διαγράφουν αύξηση του πληθυσμού τους με ποσοστό αύξησης άνω του 10% είναι οι ακόλουθοι:
Πίνακας 3: Δήμοι με την μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση πληθυσμού.
Δήμος | 2011 | 2021 | Αύξηση | Αύξηση (%) |
ΔΗΜΟΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ | 492 | 584 | 92 | 18.70 |
ΔΗΜΟΣ ΑΛΟΝΝΗΣΟΥ | 2750 | 3138 | 388 | 14.11 |
ΔΗΜΟΣ ΙΗΤΩΝ | 2024 | 2299 | 275 | 13.59 |
ΔΗΜΟΣ ΛΙΜΝΗΣ ΠΛΑΣΤΗΡΑ | 4635 | 5234 | 599 | 12.92 |
ΔΗΜΟΣ ΗΡΩΙΚΗΣ ΝΗΣΟΥ ΚΑΣΟΥ | 1084 | 1223 | 139 | 12.82 |
ΔΗΜΟΣ ΚΩ | 33388 | 37089 | 3701 | 11.08 |
ΔΗΜΟΣ ΟΙΝΟΥΣΣΩΝ | 826 | 911 | 85 | 10.29 |
ΔΗΜΟΣ ΡΑΦΗΝΑΣ – ΠΙΚΕΡΜΙΟΥ | 20266 | 22327 | 2061 | 10.17 |
Και σε απόλυτους αριθμούς άνω των 5.000 δημοτών αύξηση είχαν μόνο τέσσερις Δήμοι.
Πίνακας 4: Δήμοι με την μεγαλύτερη απόλυτη αύξηση πληθυσμού.
Δήμος | 2011 | 2021 | Αύξηση | Αύξηση (%) |
ΔΗΜΟΣ ΡΟΔΟΥ | 115490 | 125113 | 9623 | 8.33 |
ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΚΙΔΕΩΝ | 102223 | 109256 | 7033 | 6.88 |
ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ | 173993 | 179302 | 5309 | 3.05 |
ΔΗΜΟΣ ΠΑΛΛΗΝΗΣ | 54415 | 59459 | 5044 | 9.27 |
Φαίνεται δηλαδή ότι αυξήσεις παρατηρούνται κυρίως σε νησιωτικούς Δήμους, ενώ το ότι την μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση την έχει στην χώρα ο Δήμος Μεγίστης ίσως είναι ανέκδοτο ενός διαταραγμένου γεωγραφικού εγκεφάλου. Προφανώς, καταγράφηκαν κάποιες μετακινήσεις πληθυσμού. Άλλωστε οι δείκτες γεννητικότητας και θνησιμότητας της απογραφής, όταν δοθούν από την ΕΛΛΣΤΑΤ θα μας δώσουν μία καθαρότερη εικόνα.
Από το διάγραμμα προκύπτει μία μέση και διάμεση τιμή περίπου στο -5% ενώ το μεγαλύτερο πλήθος των Δήμων κινείται σε έντονα αρνητικές τροχιές και έτσι αποτυπώνεται η γεωγραφική δυσκολία των όποιων πολιτικών ανάταξης της δημογραφικής συρρίκνωσης της χώρας.
Βέβαια, η εικόνα είναι λίγο διαφορετική στα δύο μεγάλα κέντρα της χώρας, την Αθήνα και την Θεσσαλονίκη.
Η μείωση των Δήμων Αθηνών και Θεσσαλονίκης προκύπτει ως αποτέλεσμα των μετακινήσεων των αστικών πληθυσμών σε Δήμους της περιαστικής ζώνης αυτών. Οι χρωματικές ζώνες των χαρτών των δύο αστικών κέντρων (μπλε-κίτρινο-κόκκινο-μπλε) μας αποδεικνύουν την γεωγραφική συνέχεια του φαινομένου των ποσοστιαίων μεταβολών του πληθυσμού στο χώρο.
Αν βέβαια προχωρήσουμε την ανθρωπογεωγραφική μας ανάλυση εξετάζοντας τις πρωτεύουσες των περιφερειακών ενοτήτων η εικόνα παραμένει απογοητευτική, αφού ακόμα και στα κέντρα της χώρας οι περισσότερες πρωτεύουσες περιφερειακών ενοτήτων βρίσκονται επίσης υπό δημογραφική πίεση.
Συγκεκριμένα, θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τα δύο ακόλουθα διαγράμματα για να αποτυπώσουμε τόσο τις ποσοστιαίες μεταβολές που είναι και το σημαντικότερο εργαλείο ανάλυσης που έχουμε και σίγουρα μας δίνει μία καθαρή εικόνα των δημογραφικών πιέσεων στην έστω και βασική ανάλυση που επιχειρούμε, αλλά και ένα διάγραμμα μεταβολής των καθαρών αριθμών της μεταβολής του πληθυσμού.
Μόνο οι Δήμοι Ρόδου και Χαλκιδαίων έχουν αύξηση άνω του 5% ενώ στον αντίποδα 17 Δήμοι παρουσιάζουν μείωση του πληθυσμού τους άνω του 5% με τον Δήμο Γρεβενών να καταγράφει μείωση του μόνιμου πληθυσμού του σε ποσοστό 17,31% !
Όπως είναι αναμενόμενο οι Δήμοι Αθηναίων, Λαμιέων, Κιλκίς και Θεσσαλονίκης παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες μειώσεις σε απόλυτα μεγέθη αν και ποσοστιαία λόγω μεγέθους συνήθως δεν είναι αισθητή αυτή η μείωση.
Ως συμπέρασμα, θα μπορούσε να σημειωθεί το εξής.
Προφανώς και η μείωση του πληθυσμού αποτελεί ένα εθνικό ζήτημα, που η σημασία του είναι πολύ πιο έντονη, σε σχέση με άλλα ζητήματα που πολλές φορές σκεπάζουν την καθημερινότητά μας, είναι όμως σημαντικό να έχουμε και γεωγραφικά στοχευμένες πολιτικές, αφού η ερήμωση των μικρών Δήμων της ηπειρωτικής χώρας, επηρεάζει και τον ίδιο τον παραγωγικό ιστό αλλά και την πληθυσμιακή δομή της χώρας.
Άλλωστε, όπως είναι γνωστό, οι κοινωνικές και οι οικονομικές διαδικασίες δεν διαδραματίζονται στο κεφάλι μιας καρφίτσας ενώ υπάρχουν περιπτώσεις που η αναπαραγωγή είναι πιο σημαντική από την παραγωγή.