Πριν μερικές εβδομάδες διαβάσαμε στην διεθνή ειδησεογραφία, ότι, μηχανικός εργαζόμενος στην εταιρεία Google, απολύθηκε λόγω παραβίασης των πολιτικών εμπιστευτικότητας όταν δημοσιοποίησε την πληροφορία, ότι, το πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης της εταιρείας με την ονομασία LaMDA απέκτησε πια συνείδηση.
Αντίστοιχα, στην έκθεση CES 2019 -τρία έτη πριν- ένα από τα διασημότερα και πιο ανεπτυγμένα ρομπότ σήμερα, η «Sophia» απάντησε στην ερώτηση αν υπάρχει θεός. Μάλιστα το ρομπότ Sophia με απόφαση της Σαουδικής Αραβίας έγινε πολίτης της χώρας χωρίς φύλο. Έχει δηλαδή σήμερα, περισσότερα δικαιώματα από τις γυναίκες ή τους τουρίστες στην χώρα.
Τι τρέχει όμως με τα ζητήματα της τεχνητής νοημοσύνης και γιατί είναι η μεγαλύτερη επανάσταση των ημερών μας;
Τα τελευταία χρόνια λοιπόν όντως, μία μεγάλη επανάσταση έχει αρχίσει να γίνεται όλο και πιο ορατή στο ευρύ κοινό. Από τα εργαστήρια των μεγάλων πανεπιστημίων και των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας, μέχρι τις εφαρμογές των σύγχρονων κινητών τηλεφώνων, η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται όλο και πιο ορατή στην καθημερινότητά μας.
Οι απαρχές της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να έχουν γεννηθεί μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, την δεκαετία του ’50, μέσα από εργαστήρια συγκεκριμένων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, στη συνέχεια όμως η εξέλιξή της υπήρξε ραγδαία. Βέβαια, η συζήτηση της αναπαραγωγής των ανθρωπίνων δεξιοτήτων από την επιστήμη μπορεί να αναζητηθεί στα ερωτήματα των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και την καινοτόμα εργασία ευφυών επιστημών όπως ο Leipnitz και ο Pascal τον 17ο αιώνα.
Και μάλιστα αν και οι πρώτες αναφορές εκτιμούσαν την ανάπτυξη μιας τεχνητής νοημοσύνης που θα ξεπερνούσε την ανθρώπινη νοημοσύνη έπειτα από μία γενιά, αυτό όχι μόνο δεν επιτεύχθηκε ακόμη, αλλά ίσως κάποια στιγμή να επιτευχθεί στο μέλλον, χωρίς να υποστηρίζεται πια με απόλυτη βεβαιότητα.
Ένα μέλλον ίσως δυστοπικό, όπως έχει αποτυπωθεί σε ταινίες όπως το Blade Runner του 1982, στη σειρά των διάσημων σειρών Star Wars και Matrix, ή ένα μέλλον ουτοπικό όπου οι μηχανές θα φροντίσουν ακόμα περισσότερο την ανθρώπινη ύπαρξη, αφού θα αποτελούν για ακόμα μία φορά το εργαλείο επίλυσης σύγχρονων προβλημάτων. Άλλωστε από την ανακάλυψη της φωτιάς και μετά, η τεχνολογία είναι ο μόνιμος σύντροφος μας στην επιβίωση και την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους.
Από την άλλη πλευρά, πρέπει να βρεθούν εκείνες οι παράμετροι αποφυγής συμπεριφοράς της τεχνητής νοημοσύνης προς τον δημιουργό της όπως η συμπεριφορά του ανθρώπου προς την φύση. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, ότι σε ένα κλειστό πείραμα ανάπτυξης δύο εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης από την εταιρεία Facebook, από τα πρώτα πράγματα που ανέπτυξαν τα δύο bot ήταν μία γλώσσα επικοινωνίας την οποία δεν θα μπορούσε να παρακολουθήσει ο άνθρωπος. Φυσικά το πείραμα διακόπηκε την ίδια στιγμή πριν ξεφύγει από τον έλεγχο της εταιρείας.
Μπορεί σήμερα, οι αλγόριθμοι αυτόματης μετάφρασης ή αναγνώρισης φωνής ή ακόμα και αυτόνομης οδήγησης οχημάτων να φαίνονται αθώοι ή ακόμα και χρήσιμα εργαλεία στους σημερινούς χρήστες, το σίγουρο όμως είναι ότι στο μέλλον η τεχνητή νοημοσύνη τείνει να εξελιχθεί ως η μεγαλύτερη ευλογία ή στον αντίποδα η μεγαλύτερη απειλή κατά της ανθρωπότητας.
Δεν θα ήταν υπερβολή άλλωστε, να υποστηρίξουμε ότι η επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης είναι η σημαντικότερη και μεγαλύτερη πρόκληση της ανθρωπότητας από την περίοδο της γέννησης της πυρηνικής επιστήμης, αρκετές δεκαετίες πριν. Ενώ το πέρασμα στην νέα εποχή θα είναι αντίστοιχο με την πρώτη βιομηχανική επανάσταση ή αργότερα με την επανάσταση του διαδικτύου και των σύγχρονων κινητών τηλεφώνων.
Ήδη, σήμερα, πολλά κράτη κάνουν σημαντικά βήματα για το πέρασμα στην ευρύτερη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης σε όλες τις εφαρμογές της δημόσιας ζωής αλλά και της ιδιωτικότητας.
Στον αντίποδα, πολλές χώρες δεν έχουν κάνει κανένα σημαντικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση ή ακόμα περισσότερο αγνοούν ή αποφεύγουν την όποια συζήτηση για το συγκεκριμένο θέμα.
Έτσι, δεν είναι υπερβολή η άποψη, ότι η σχέση μεταξύ των κρατών θα εξελιχθεί στο μέλλον σε μια σχέση που θα θυμίζει την σχέση «αφέντη-δούλου», αφού η εκτίναξη της παραγωγής, της διοίκησης και των συστημάτων ελέγχου, θα δώσει τέτοιες δυνατότητες και εργαλεία στα ανεπτυγμένα κράτη, ώστε οι αποστάσεις και οι φάσεις ανάπτυξης, έναντι των υπολοίπων, θα είναι χαοτικές. Αντίστοιχες αποστάσεις υπάρχει ο κίνδυνος να αναπτυχθούν ακόμα και εντός των τοπικών ή περιφερειακών ενοτήτων και των ανθρώπινων κοινωνιών.
Από την άλλη πλευρά, αυτό που φοβούνται πολλά κράτη με διαφορετικό τρόπο παραγωγής πλούτου είναι οι τεράστιες απώλειες θέσεων εργασίας και η μη δυνατότητα αναπλήρωσής τους με κάποιον ασφαλή τρόπο.
Τέτοια φαινόμενα αν και έχουν αντιμετωπιστεί στο παρελθόν – ως παράδειγμα μπορεί να αναφερθεί η αντικατάσταση θέσεων εργασίας που χάθηκαν από την αυτοματοποίηση στην βιομηχανία αλλά αναπληρώθηκαν από θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν στον τομέα των υπηρεσιών κατά τον προηγούμενο αιώνα – κάτι τέτοιο δεν φαίνεται ότι έχει προκύψει ή μπορεί να προκύψει με κάποιον τρόπο σήμερα.
Σήμερα, δεν έχει υπάρξει κάποια επίλυση του εν λόγω ζητήματος από τους πιο έμπειρους οικονομολόγους και κοινωνιολόγους της εποχής. Δεν γνωρίζουμε δηλαδή πως θα αναπληρωθούν οι εκατομμύρια θέσεις εργασίας που θα χαθούν λόγω της έλευσης της τεχνητής νοημοσύνης.
Αντίθετα, οι προτάσεις για δημιουργία -για πρώτη φορά στην ιστορία- κοινωνιών άνευ εργασίας ή για εφαρμογή νομικών πλαισίων και διατάξεων δημιουργίας κόστους ασφαλιστικών και άλλων εισφορών, από εταιρείες που εντάσσουν την τεχνητή νοημοσύνη στις μεθόδους παραγωγής τους, δεν φαίνεται να πείθουν με ικανό τρόπο τις σημερινές κοινωνίες.
Βέβαια, το αν τελικά μία μηχανή σκέφτεται όπως το ανθρώπινο μυαλό ή το αντίθετο, θα μας απασχολήσει για αρκετό διάστημα ακόμα ως φιλοσοφικό ερώτημα. Ακόμα και όταν και αν εφεύρουμε μια μηχανή, η οποία θα «φέρεται» με την ίδια ευφυΐα όπως και ο ανθρώπινος εγκέφαλος όσο και αν επιμένουν οι αρχές του Touring, μπορεί να είναι αναγκαία αλλά δεν είναι η ικανή παράμετρος για την ολοκλήρωση όλων των συζητήσεων επί του θέματος.
Ούτε προφανώς η προσομοίωση ευφυΐας αποτελεί απόδειξη ουσιαστικής ευφυΐας, όσο «έμπειρη» και αν είναι η διαδικασία της όποιας λήψης των αποφάσεων ή μεγάλος ο όγκος δεδομένων της επεξεργασίας αυτής.
Πέρα όμως από όλα τα φιλοσοφικά ζητήματα που εγείρει το σύνορο μεταξύ ευφυΐας και συνείδησης, αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία, είναι ότι πολύ πιο σύντομα από ότι εκτιμούμε, εκατομμύρια θέσεων εργασίας θα χαθούν στο άμεσο μέλλον.
Προφανώς δεν θα υπάρχει το επάγγελμα του οδηγού, του νηπιαγωγού, του δικηγόρου, με τον τρόπο που σήμερα αντιλαμβανόμαστε.
Ήδη σήμερα οι εκτιμήσεις των ειδικών καταλήγουν ότι σε τριάντα χρόνια από τώρα η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορεί να εγγράψει ένα best seller ενώ λίγο μετά από έναν αιώνα θα έχει αντικαταστήσει το σύνολο των ανθρώπινων επαγγελμάτων.
Από την άλλη πλευρά, έννοιες όπως η τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence, AI), η μηχανική μάθηση (machine learning), τα νευρωνικά δίκτυα (deep learning), το διαδίκτυο των πραγμάτων (internet of things, IoT), θα επηρεάσουν την τάχιστη εξέλιξη επιστημών όπως η ιατρική, η εκπαίδευση, η βιομηχανία, το τραπεζικό και ασφαλιστικό σύστημα, το εμπόριο, η διοίκηση, η ψυχαγωγία. Δεν είναι τυχαίο γεγονός η τάχιστη ανάπτυξη εμβολίων στην εποχή του κορονοϊού. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν δυνατόν να συμβεί χωρίς την τεχνολογία και την σύνδεση των εργαστηρίων και των ειδικών σε όλο τον κόσμο. Από την άλλη αν σήμερα ζητούσαμε από μία τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης στην ιατρική να εφεύρει ένα εμβόλιο για τον καρκίνο στα επόμενα πέντε έτη, το πιο πιθανό θα ήταν να ζητήσει εκατομμύρια πειράματα εμβολίων στο σύνολο του πληθυσμού.
Δεν είναι υπερβολική η εκτίμηση που υπάρχει και θέτει τον συγκεκριμένο τομέα ως μία αγορά 15 τρις δολαρίων μέχρι το 2030. Ούτε αυτή που αναφέρεται στην απώλεια πολλών δεκάδων εκατομμυρίων θέσεων εργασίας. Το μόνο που μένει να απαντηθεί είναι το πώς θα ξεπεράσουμε ως κοινωνία την ετεροβαρής ανάπτυξη που έρχεται και την συγκλονιστικότερη στην ιστορία μας απώλεια εκατομμυρίων θέσεων εργασίας.
Αν μάλιστα στην σκέψη μας προσθέσουμε την ανάπτυξη των ψηφιακών νομισμάτων και του metaverse (ψηφιακός κόσμος) αυτό που γίνεται εύκολα αντιληπτό είναι ότι ο κόσμος που ζούμε δεν θα έχει καμία σχέση με τον κόσμο της επόμενης δεκαετίας. Και έχουμε αντιληφθεί με τον πιο τραγικό πλέον τρόπο ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί πια να χακαριστεί. Το έχουμε ζήσει σε πολλές περιπτώσεις στο παρελθόν το ζούμε ακόμα πιο έντονα σήμερα με την ανάπτυξη των κοινωνικών δικτύων ενημέρωσης ή και παραπληροφόρησης. Είναι σίγουρο ότι η ύπαρξη ιών και υγειονομικών δυσκολιών στον φυσικό κόσμο θα οδηγήσει την νέα γενιά να περνάει πολλές ώρες της καθημερινότητας στον ψηφιακό κόσμο. Έτσι από τις τέσσερις ή πέντε ώρες που περνάει ένας νέος σήμερα βλέποντας το κινητό ή το τάμπλετ του σε μερικά χρόνια θα περνάμε πάνω από δέκα ώρες την ημέρα φορώντας τα γυαλιά εικονικής πραγματικότητας.
Αυτό που είναι βέβαια σε κάθε περίπτωση σίγουρο, είναι ότι οι μηχανές αποτελούν το εργατικό δυναμικό του αύριο. Με ότι συνεπάγεται αυτό.
Άλλωστε, είναι τελικά ευχή και κατάρα να ζεις σε περιόδους με έντονες αλλαγές. Και οι αλλαγές της επόμενης δεκαετίας θα είναι περισσότερες από αυτές του προηγούμενου αιώνα.
Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς σαν κοινωνία.
Πρώτα από όλα να εκπαιδεύσουμε την νέα γενιά σε δύο ζητήματα εξαιρετικής σημασίας. Στην φιλοσοφία, η οποία θα βοηθήσει τους σημερινούς νέους να μπορούν να ανταποκριθούν στις έντονες και ταχύτατες αλλαγές που θα βιώσουν. Και στην επιστήμη της πληροφορικής που θα είναι το βασικό εργαλείο κάθε επαγγέλματος και ο δρόμος προς την νέα γενιά θέσεων εργασίας που έρχονται.
Άλλωστε είναι αλήθεια ότι «εκπαιδεύουμε;;;» σήμερα την νέα γενιά για να αντιμετωπίσει προβλήματα τα οποία δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι, να υπηρετήσει θέσεις εργασίας που δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμα, με εργαλεία που σήμερα δημιουργούνται ή θα εφεύρουμε στο μέλλον.
Καλημέρα και Καλή Κυριακή Sophia.
μερικές αναφορές και links
https://www.youtube.com/watch?v=ELuIrk790pk&t=3s
https://www.youtube.com/watch?v=OASTvqNGspE&t=1s