Αφορμή για το άρθρο αυτό στάθηκαν τα τελευταία δημοσιεύματα που φέρνανε τις αποφάσεις της Αυστρίας για απελευθέρωση της εργασίας από το σημερινό 8ωρο στο 12ωρο των 60 ωρών εβδομαδιαίως. Ο ανταγωνισμός επέβαλε την θέσπιση του «προαιρετικού» 12ώρου (sic) που μας οδηγεί εργασιακά πολλά χρόνια πίσω.
Αυτό δεν λέει κάτι σε μας στην Ελλάδα. Άλλωστε σύμφωνα με τον Ο.Ο.Σ.Α. και τα στοιχεία του 2017, οι Έλληνες είμαστε από τους πιο σκληρά εργαζόμενους λαούς. Μαζί με το Μεξικό, την Κόστα Ρίκα και την Κορέα εργαζόμαστε ούτε λίγο ούτε πολύ 2018 ώρες ετησίως όταν στον αντίποδα σε χώρες όπως η Γερμανία, η Νορβηγία, η Ολλανδία και η Δανία ο μέσος εργαζόμενος εργάζεται περίπου 1400 ώρες ετησίως.
Αν κάποιος «διαβάσει» τα δεδομένα θα καταλήξει στο εξής απλό αποτέλεσμα. Δεν αρκεί η σκληρή εργασία για την βέλτιστη παραγωγή. Ή πιο απλά, σπαταλάμε πολλές ώρες εργασίας χωρίς κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Ή για όσους δεν το καταλάβανε «τζάμπα τρέχουμε» που λέει και ο λαός.
Από την άλλη, πιστεύω ότι τουλάχιστον θεωρητικά και λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης οι ώρες εργασίας θα έπρεπε να μειώνονται όσο εξελισσόμαστε. Μάλιστα, ένα από τα κυρίαρχα προβλήματα που θα κληθούμε να λύσουμε στο μέλλον είναι η δίκαιη οργάνωση «κοινωνιών άνευ εργασίας» λόγω κυρίως της τεχνητής νοημοσύνης. Μάλιστα, η επαναλαμβανόμενη εργασία μικρής ωφέλειας -στο δικό μου μυαλό τουλάχιστον- θα έπρεπε να οδεύει ήδη προς την εξαφάνισή της. Άλλωστε μην ξεχνάτε ότι ο πιο παραγωγικός χρόνος εργασίας είναι το πρώτο 4ωρο. Υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν ότι το δεύτερο 4ωρο της καθημερινής μας εργασίας αποδίδουμε όσο ένα μισάωρο του πρώτου. Με λίγα λόγια εργαζόμαστε αλλά δεν παράγουμε. Θυμάμαι ακόμα και σήμερα τον φόβο των ταχυδρόμων που είχε έντονα εκφραστεί απέναντι στα email. Θα χάσουμε την εργασία μας φώναζαν και ήταν λογικό. Να πω την αλήθεια στο δικό μου σπίτι ο ταχυδρόμος συνεχίζει να περνάει καθημερινά.
Αν λοιπόν οι οργανωμένες και ανεπτυγμένες χώρες προχωρήσουν σε αύξηση των ωρών εργασίας, η απόσταση τους με τις υπόλοιπες χώρες θα μεγαλώσει τόσο πολύ που από έναν κόσμο πολλών ταχυτήτων θα βρεθούμε σε δύο ή περισσότερους διαφορετικούς κόσμους πάνω στον ίδιο πλανήτη. Το που θα βρεθεί η χώρα μας τότε, είναι μια μεγάλη συζήτηση.
Αν όμως δεν θέλουμε να βλέπουμε ιδρωμένους εργάτες να εργάζονται κάτω από τον ήλιο ασκώντας μια ιδιότυπη εργασία κοπτοραπτικής και μπαλωμάτων χωρίς κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα θα πρέπει να αλλάξει η οργάνωση των εργασιών και την σκέψης μας.
Το βασικό ζήτημα που παραμένει πιο επίκαιρο από ποτέ είναι αυτό της πάταξης της γραφειοκρατίας. Ο ψηφιακός κόσμος πρέπει να υπάρχει παντού. Όλοι μας οφείλουμε να έχουμε ψηφιακές υπογραφές. Μία ψηφιακή κάρτα που θα είναι ταυτότητα, δίπλωμα οδήγησης, πιστωτική κάρτα, πιστοποιητικό γέννησης και θα χρησιμοποιείται παντού. Πράσινη λογική με καμία ή ελάχιστες εκτυπώσεις στον δημόσιο τομέα και ενεργοποίηση του ψηφιακού πρωτόκολλου παντού. Καταστήματα μιας στάσης σε όλες τις δημόσιες λειτουργίες. Υποχρέωση του δημοσίου να πραγματοποιεί τις εργασίες που απαιτεί η κοινωνία εκτός γραφείου και εκτός ωραρίου. Από την άλλη στον ιδιωτικό τομέα τέλος τα μετρητά. Όλες οι εργασίες θα πρέπει να ελέγχονται και να πραγματοποιούνται με ψηφιακό τρόπο. Έτσι σύντομα πολλές θέσεις του δημοσίου τομέα δεν θα είναι απαραίτητες και θα οδηγηθούμε μέσα από ένα αρχικό «δημοσιονομικό συμμάζεμα» στην πολυπόθητη μείωση των φόρων. Πολλά μπορούμε να σκεφτούμε για το συγκεκριμένο ζήτημα, αλλά αν δεν ξεκινήσει σήμερα η οργάνωση όλων των υπηρεσιών μας ψηφιακά όπως λόγου χάρη σε χώρες όπως η Εσθονία τότε η τύχη μας σύντομα θα είναι ξεκάθαρη σε πολλούς δείκτες και τομείς.
Το δεύτερο κύριο ζήτημα είναι η αλλαγή των ρόλων του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα. Ο ανταγωνισμός των δύο τομέων της Ελληνικής παραγωγής θα πρέπει να αλλαχθεί έστω και «βίαια» αν χρειαστεί με ένα μοντέλο συμπληρωματικής πραγματικότητας. Υπάρχουν ζητήματα που είναι υποχρέωση του δημοσίου τομέα να παρέχει και δεν υπάρχει χώρος για τον ιδιωτικό τομέα. Ένας τέτοιος τομέας λόγου χάρη είναι η ασφάλεια της χώρας και η διοίκηση αυτής. Ο δημόσιος τομέας οφείλει να ασκεί με άριστο τρόπο τον ρόλο του εκεί. Συγχρόνως, θα πρέπει να αλλαχθεί η κουλτούρα πολλών ιδιωτικών φορέων και από την «βραχυχρόνια κονόμα» και την παροχή υπηρεσιών προς το δημόσιο να περάσουμε άμεσα σε ένα μοντέλο σοβαρών επενδύσεων βιώσιμης και εξωστρεφούς ανάπτυξης. Από την άλλη, ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να οργανωθεί σύμφωνα με τα κριτήρια του ιδιωτικού τομέα και να αντιληφθεί επιτέλους την πραγματική προσφορά των εργαλείων αξιολόγησης ως εργαλείων βελτιστοποίησης του συστήματος.
Το τρίτο και βασικό ζήτημα που θα πρέπει να μας απασχολήσει και δεν αναφέρεται συχνά, είναι αυτό της δημιουργίας ενός πλαισίου χωροχρονικής μνήμης. Δυστυχώς η αρθρογραφία που αντιγράφει τις διεθνείς πρακτικές αδυνατεί να σταθεί σε τέτοια ζητήματα αφού σε άλλες χώρες δεν υφίστανται. Τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα θα πρέπει να δοθούν εκείνα τα τεχνολογικά εργαλεία που θα τους προσφέρουν την χωροχρονική εξέλιξη όλων των δράσεων και δραστηριοτήτων που τους αφορούν. Ας δώσω ένα παράδειγμα. Μία βλάβη στο δίκτυο ύδρευσης ενός δήμου οδήγησε στο να ξυπνήσουμε τον παλιό για να υποδείξει στους νεότερους συναδέλφους του από που διέρχεται ο σωλήνας και τι εξαρτήματα θα χρειαζόντουσαν.
Το παράδειγμα είναι πραγματικό. Δεν έχουμε ενιαία χαρτογράφηση των εργασιών που κάνουν οι υπηρεσίες ενός Δήμου. Το παρελθόν που περνά και χάνεται δηλαδή. Επίσης, η ραχοκοκαλιά του ιδιωτικού τομέα είναι οι ατομικές και οικογενειακές επιχειρήσεις. Αν και ανθεκτικές, αυτές οι επιχειρήσεις πάσχουν σε ζητήματα οργάνωσης, μάνατζμεντ, αλλά και διαχείρισης ή διάγνωσης κινδύνων. Πως μπορεί ο δημόσιος τομέας να υποστηρίξει τον ιδιωτικό τομέα σε τέτοιου είδους ζητήματα μέσα από την ανάπτυξη σύγχρονων εργαλείων που είναι οικονομικά ανέφικτο οι μικρομεσαίες οικογενειακές επιχειρήσεις να οργανώσουν. Αυτός ο δημόσιος τομέας διοίκησης λείπει σήμερα στην Ελλάδα.
Άλλωστε, ακόμα και στην διάσημη ταινία του 1993 «Η μέρα της Μαρμότας» ο Μπίλ Μάρεϊ αφού ζήσει ξανά και ξανά την ίδια μέρα καταφέρνει και δραπετεύει από την λούπα του χρόνου μόνο όταν συνειδητοποιήσει τον εαυτό του και αποφασίζει να προσφέρει στην κοινωνία γύρω του.
Για την ώρα εμείς επιμένουμε να ζούμε την μέρα που η Μαρμότα μετρά την σκιά της και εμείς συνεχίζουμε να μετράμε τους χειμώνες μας.
Του Νικόλα Καρανικόλα
- Ο Νικόλας Καρανικόλας, είναι επίκουρος καθηγητής στο Α.Π.Θ.